Financieel toezicht

De Rekenkamer Zeeland onderzocht vanaf dit voorjaar het financieel toezicht door Provincie Zeeland op de Zeeuwse gemeenten, gemeenschappelijke regelingen en het waterschap. De resultaten van het onderzoek tonen aan dat de Provincie het financieel toezicht bij de decentrale overheden in Zeeland goed uitvoert. Het onderzoek is aangeboden aan Provinciale Staten. Het onderzoek brengt in beeld wat het formeel juridisch kader voor het toezicht is en hoe dit, in relatie tot dat kader, wordt uitgevoerd.
 

Voor de toekomst vindt de Rekenkamer het belangrijk dat de Provincie voldoende budget beschikbaar blijft stellen voor financieel toezicht. De Rekenkamer wijst op het belang van een structureel en reëel sluitende begroting bij de decentrale overheden in Zeeland. Daarom beveelt de Rekenkamer de Provincie aan om jaarlijks te bezien of er voor het financieel toezicht genoeg middelen beschikbaar zijn. Dat gebeurt nu ook al, maar door risico’s, doelen en prioriteiten duidelijker te omschrijven en de resultaten van het toezicht te monitoren en te evalueren kan dit beter, vindt de Rekenkamer.

De Rekenkamer beveelt Provinciale Staten (PS) verder aan om de uitvoering van het financieel toezicht toe te vertrouwen aan Gedeputeerde Staten (GS). Uit het onderzoek blijkt dat de rol van PS bij financieel toezicht beperkt is tot het sturen op het budget en een goede verantwoording over het toezicht door GS.
 

Het onderzoek van de Rekenkamer beschrijft twee belangrijke risico’s voor de begroting van gemeenten. Op het gebied van het sociaal domein (zorg, jeugd en werk) hebben de gemeenten er recent een aantal nieuwe taken bijgekregen. Hiermee gaan grote geldstromen gepaard en gemeenten moeten hun begroting hierop adequaat aanpassen. Een ander belangrijk financieel risico voor een aantal gemeenten vormen de bouwgrondexploitaties. Wanneer er voor 31 december 2019 geen bestemmings- en exploitatieplan hiervoor is vastgesteld moeten zij de waarde van grond afwaarderen naar de huidige bestemming. Omdat die grond meestal een landbouwbestemming heeft, in plaats van wonen of bedrijventerrein, betekent dit een flinke waardevermindering. Het is daarom extra belangrijk dat gemeenten waar dit speelt voldoende financiële reserve opbouwen. Als dat niet lukt, moeten zij tekorten ombuigen met bezuinigingen.
 

De Rekenkamer keek in haar onderzoek ook specifiek naar het toezicht van de Provincie bij de gemeenten Middelburg en Vlissingen. De financiële problematiek bij deze gemeenten wordt vooral veroorzaakt door de aankoop van grond in de periode vóór de economische crisis. Toen paste het niet bij de rol van de Provincie als toezichthouder om die besluiten tegen te houden. De gemeenten hielden zich destijds voldoende aan de wettelijke kaders waarop de Provincie als toezichthouder hoort te toetsen. Gemeenten zijn primair zelf verantwoordelijk voor het nemen van besluiten over de aankoop van grond voor stadsontwikkeling. Toen de economische crisis zich ontvouwde wees GS de gemeenteraden herhaaldelijk op de financiële risico’s die werden gelopen en spoorden zij hen tevens aan tot het nemen van maatregelen. GS verscherpten het toezicht toen bleek dat de gemeenten de begroting ondanks de eerder genomen maatregelen niet meer sluitend kregen. Dit kwam door een aantal financiële tegenvallers, zoals onder meer het wegvallen van het Deltadividend, het aanhouden van de economische crisis en een lagere uitkering uit het Gemeentefonds.

Het Rijk doet op dit moment onderzoek naar de verantwoordelijkheid van de verschillende bestuurslagen over de toedracht van de ontstane situatie in Vlissingen. De Rekenkamer heeft zich niet gemengd in dit onderzoek.

In het geval van de gemeente Middelburg volgen GS de ontwikkeling van de financiële positie nauwgezet, zo blijkt uit het onderzoek. Om de begroting van 2017 goed te kunnen keuren eisten GS van de gemeente Middelburg begin dit jaar een plan van aanpak om de financiële situatie te verbeteren. Het verscherpt toezicht van de Provincie, het zogeheten preventief toezicht, blijft voor heel 2017 gehandhaafd. Aan het einde van dit jaar besluit GS of het verscherpt toezicht ook in 2018 blijft gelden.